Zabawy oczepinowe, czyli o tym co po północy

Oczepiny (nazywane też czepinami, przebabinami) to znany od wieków i dla większości ludów słowiańskich obrzęd weselny, w czasie którego Panna Młoda przechodzi ze stanu panieńskiego w zamężny. Nazwa wywodzi się od czepca: nakrycia głowy, które było noszone przez mężatki na miejsce panieńskiego wianka. Czepiec był uważany za atrybut godności; misternie wykonany, najczęściej haftowany, traktowany niemal mistycznie, używany wyłącznie w trakcie najważniejszych uroczystości.

Oczepiny zazwyczaj miały miejsce podczas pierwszego dnia wesela, ale nie stanowiło to jednak reguły. Nie stanowiły obrzędu samodzielnego, często łączone z rozplecinami. Podczas tych obrzędów niezwykle istotną rolę odgrywała symbolika włosów. W wielu kulturach, włosy od zawsze symbolizowały moc i energię. Łączone z magią, były symbolem stanu wolnego i dziewictwa. Podczas rozczepin włosy były najpierw zaplatane, w dalszej kolejności jeden warkocz rozplątywali mężczyźni (z mężem na czele), a drugi kobiety. Wszystkim obrzędom towarzyszyły śpiewy. Włosy pozostawały rozpuszczone, aż do momentu oczepin.

Jak oczepiny wyglądały dawniej?

Oczepiny odbywały się o północy. Panna Młoda z żalem i płaczem żegnała się ze stanem panieńskim, z jego prawami i swobodami.

Panna Młoda była prowadzona do bocznej izby, podśpiewując pieśń: „Oj, chmielu, chmielu…”. Sadzano ją na „chlebnym tronie”. W dalszej kolejności druhny zdejmowały wianek, ścinano warkocz lub skracano go, a mężatki zakładały jej czepiec na głowę. Czepiec najczęściej wykonany z białego płótna stanowił podarek od Matki Chrzestnej. Czepiec umieszczony na głowie od tego momentu stawał się symbolem małżeństwa. Kobieta okazywała wtedy swój żal i gorycz.

Ten rytuał związany jest z różnymi obyczajami i zwyczajami: Panna Młoda miała trzy razy uciekać i chować się przed czepcem lub też rzucała i go deptała, bywały też sytuacje, że jeden z drużbów zamiast czepca umieszczał na jej głowie męski kapelusz (miało to oznaczać dominację). Kobieta nie mogła się w żaden sposób na to zgodzić i kapelusz odrzucała. Kolejnym rytuałem było to, iż na kolanach Panny Młodej położony był talerz, na którym goście weselni umieszczali pieniądze i prowiant. Tej ceremonii zawsze towarzyszyły śpiewy, swawole i tańce.

Jak oczepiny wyglądają dziś?

Należy przyznać, że współcześnie niewiele jest zwyczajów tożsamych z tymi, które miały miejsce kiedyś. Najczęściej są spotykane na wsi (w niektórych regionach).

Najczęściej wygląda to tak, że Para Młoda odrzuca welon i muszkę, rzucają ją za siebie i wtedy małżeństwo jest uważane za „prawdziwe” . Dziś oczepiny są kojarzone głównie z różnymi zabawami. Oczepiny bardzo często są organizowane przez orkiestry weselne. Z tych bardziej tradycyjnych zabaw: rzucanie welonu, czy bukietu ślubnego. Spotykana jest też taka forma - przygotowuje się ok. 100 balonów. Jedynie w dwóch umieszcza się karteczki z napisami „Panna Młoda” i „Pan Młody”. Ten kto je znajdzie w trakcie przebijania balonów wygrywa.  W kolejnej zabawie Pan Młody powinien pośród kilku kobiet odszukać swoją ukochaną i odwrotnie- Panna Młoda swojego ukochanego. Bardzo znany jest też taniec wokół krzeseł, kto nie zdąży na sygnał usiąść na krzesło odpada z gry (krzeseł jest mniej niż uczestników biorących udział w zabawie). Z bardziej kontrowersyjnych można spotkać też takie zabawy jak przekładanie jajka przez spodnie obcego mężczyzny.

Oczepiny związane są z zabawą, konkursami, przyśpiewkami. Widać więc wyraźnie, że pozostały punktem kulminacyjnym na weselu, ale tak naprawdę najważniejsze jest to, by były wspominane z uśmiechem, a nie z rumieńcem zażenowania.